Badania tych, którzy podróżują ścieżką suficką, są praktyczne i osobiste, a nie teoretyczne, a wynikające z nich realizacje są trudne do przekazania słowami.
Wśród pierwszych rzeczy, które uczeń sobie uzmysławia, to jest świadomość wymiaru transcendentalnego. Dostrzegając aspekty wszechświata, które są niedostępne dla intelektu, otrzymują przedsmak czegoś poza zjawiskami materialnymi. Nowa wizja rzeczywistości zaczyna wpływać na ich życie i myśli.
Gdy uczniowie budzą serce i inne lata’if (subtelne centra świadomości), ich zrozumienie siebie pogłębia się. Racjonalny umysł rozszerza się, a poszukujący zdobywa oświecenie niezbędne do zobaczenia wszystkich aspektów egzystencji we właściwej perspektywie.
Uczniowie, którzy nadal sumiennie wykonują praktyki, mogą zdobyć osobiste doświadczenie w zakresie następujących twierdzeń:
- Fenomenalny świat materii i indywidualnej świadomości jest tylko częściową rzeczywistością.
- Istota ludzka ma jaźń inną niż ja empiryczna: wieczną jaźń.
- Można mieć bezpośrednie doświadczenie Boskości poprzez starannie pielęgnowane wnętrze, które jest wyższe od samego rozumu i intelektu.
- Poprzez wierne podążanie za praktykami z autentycznym przewodnikiem, można utożsamić swoją ograniczoną jaźń z prawdziwą jaźnią.
Poza pewną granicą, urzeczywistnienia stają się nierozerwalnie związane ze sposobem bycia danej osoby. Dla uczniów staje się jasne, że ludzie nie są jedynie niewolnikami instynktu, ale mają potrzebę wyrażania wyższych wartości i woli zdolnej do kontrolowania swoich działań. Kiedy uczniowie zaczynają dostrzegać Boską Obecność we wszystkim, stają się w stanie lepiej zrozumieć sens ludzkiego życia – zarówno ich osobistego życia, jak i zbiorowego przeznaczenia ludzkości. Wąskie, skoncentrowane na ego punkty widzenia ustępuje miejsca szerszej perspektywie, zachęcając uczniów do uczynienia każdej myśli, słowa i działania formą ‘ibddah (czczenia) i khidmy (służby). Zbliżają się do stanu świadomego pożądania dobra, nawet w sytuacjach nie wiążących się z osobistą korzyścią lub zewnętrzną presją.
Wiedząc z całą pewnością, że wszystkim rządzi wola Boża, poszukujący uczą się polegać na Bogu, być cierpliwym i akceptującym. Poprzez praktyki mogą również otrzymać potwierdzenie, że istnieje życie po śmierci. Kiedy zdają sobie sprawę, że ten świat jest przygotowaniem do następnego, są jeszcze bardziej zainspirowani do przyjęcia bardziej pobożnego, pełnego cnót stylu życia.
Sufizm jest podróżą od wewnątrz do tego, co zewnętrzne. Poprzez urzeczywistnienie siebie, poszukujący uświadamia sobie Boga. Poprzez uświadomienie sobie Boga, poszukujący staje się bezinteresowny. Krok po kroku jego poprzednia istota ulega przemianie, aż dzięki łasce Bożej osiągnie fana i baka: doświadczenie jedności, bycia unicestwionym lub pochłoniętym w Boskości, przebywania we Wszechmogącym i z Wszechmogącym.
Doświadczenie jedności nie jest ostateczną realizacją podróży sufickiej. Ci, którzy osiągają ten etap, wracają z niego, aby pomagać swoim bliźnim. Są z Bogiem i na tym świecie jednocześnie, przekładając bliskość, którą odczuwają ze Stwórcą, na służbę stworzeniu. Utrzymują się w gotowości do wypełniania obowiązków i odpowiedzialności, które Bóg przedstawia w codziennym życiu. Świat jest jak warsztat prowadzony przez Boga, a sufi na najwyższym etapie realizacji jest pracownikiem, stara się wypełnić swoją rolę w najlepszy możliwy sposób, polegając zawsze na miłosierdziu i błogosławieństwach Boga.
